مناظر 4,606

کھری تے سچی گالھ ، نین سمندر تار

تبصرہ : نگار مقبول ذکی مقبول ، بھکر ( پنجاب پاکستان )

سرائیکی پٹی دی گالھ کروں تاں میانوالی ، ڈیرہ اسماعیل خان ، بھکر ، لیّہ ، مظفرگڑھ ، ملتان ، ڈیرہ غازی خان ، بہاولپور تے او رحیم یار خان تک ایں سرائیکی پٹی دے وچ سرائیکی زبان بولی ویندی ہے ۔ سرائیکی زبان کوئی اج توں وجود اچ نئیں آئی ۔ کئی سو سالاں توں سرائیکی زبان بولی ویندی پئی ہے ۔ ایں دی تاریخ ہک اندازہ دے مطابق چوڈاں سو سال توں زیادہ عرصہ تھی گیا ہے ۔ اے صرف پاکستان دی ایں پٹی اچ ہی نئیں بولی ویندی بلکہ پورے پاکستان دے وچ سرائیکی زبان بولن آلے ہِن ۔ ایں توں علاوہ ہندوستان دے کجھ علاقاں وچ وی بولی ویندی ہے ۔ اے سرائیکی زبان بہوں وڈی زبان ہے ۔ مثال دے طور تے عورت عربی زبان دا لفظ ہے ۔ سرائیکی دے وچ ایں عورت کُوں کائی ناں نال سڈھا ویندا ہے ۔
تریمت ، سواہنڑیں ، جنڑی ، زنانی ، ذال ، تے رَن سڈھا ویندا ہے ۔ تے شادی توں کجھ عرصہ پہلے نیِنگر تے شادی توں کجھ عرصہ بعد کُوار وی سڈھا ویندا ہے ۔
لوکاں دا وکھرا وکھرا زباناں بولن وی اللّٰہ پاک دی نشانیاں وچوں ہک نشانی ہے ۔ سرائیکی زبان دے لہجے وی ڈھیر سارے ہِن ، میانوالی دا وکھرا لہجہ بھکر دا وکھرا لیّہ ، ملتان ، رحیم یار خان انجے آلی کار ہر ہک خطہ دا لہجہ مٹھا تے پیارا ہے ۔ ایں سرائیکی زبان دا اثر وی ہے ۔ جہڑے لوگ بائیاں زباناں بولیندے ہَن جتھوں کتھوں دے ہَن تے اپنے کم کار یا کئی بائی وجہ توں سرائیکی ونڑھی دے وچ رہ ہِن تاں او وی سرائیکی بولن لگ گئے ہِن اگر اُنہاں دے وچ کئی شاعر و ادیب وی ہن تے او وی ادب سرائیکی اچ ضرور تخلیق کیتا ہے ۔
مثال دے طور تے شاعر و مصنّف انیل چوہان دی مادری زبان اُردوُ ہے اُنہاں دا سرائیکی زبان اچ افسانہ دا مجموعہ ٫٫ اَک دے امب ،، 1994ء کُوں لاہور توں چھپا ہے ۔ بھکر دے وچ اے واحد افسانہ دا مجموعہ ہے ۔ جہڑا سرائیکی زبان وچ ہے ۔ اے اعزاز انیل چوہان دے حصّے وچ آیا ہے ۔ اے وی آکھا ویندا ہے ۔ سرائیکی تے پنجابی ڈوں جاڑیاں بھینڑیں ہِن
غزل عربی زبان دا لفظ ہے ۔ جیندا مطلب بنڑ دا ہے ۔ عورت نال گالھیں کرنا
ہن غزل دے وچ بہوں ڈھیر ساری تبدیلی آ گئی ہے صرف عورت نال گالھیں ہی تک نئیں رہ گئی ہے ۔ بلکہ ہر ہک گالھ غزل دے وچ پاتی ویندی ہے ۔ کلچر ، ثقافت ، سیاست ، سماج ، تہذیب ، مذہب تے حیاتیاتی دے طور طریقے یعنی کے مکمل وسیب دا وسیب غزل دے وچ ملسی ۔
سرائیکی ادب دے وچ غزل کُوں سرائیکی شعرا نے بہوں چنگی سجان بخشی ہے ۔ اگر سرائیکی غزل گو شعرا دے ناں گنڑیں ونجن تاں کم و بیش ست سو دے نیڑے ہِن ۔ لیکن میں اُنہاں نانواں دا ذکر کرنا چاہندا ہاں جنہاں غزل کُوں سہنونڑاں مقام تے وقار بخشا ہے ۔ جیندے وچ اقبال سوکڑی ، سرور کربلائی ، امان اللّٰہ کاظم ، شاکر شجاع آبادی ، قیس فریدی ، عزیز شاہد ، تے نذیر احمد نذیر ڈھالہ خیلوی ہے ۔ اے او ناں ہِن جہڑے سرائیکی غزل دی جان ہِن ۔
ایں دُور دے وچ سرائیکی غزل گوئی دے حوالے نال حیدر شیراز ہک سہونڑاں تے من موہناں ناں ہے ۔ راضی والا ، احسان پور ضلع مظفرگڑھ دے رہون آلے ہِن ۔
ڈوں سرائیکی شاعری مجموعے چھپ چکے ہِن ۔
سِجھ نال سفر ، نیل کھنی
ایں ویلے میڈے سامنڑیں ٫٫ نین سمندر تار ،، غزالاں دا مجموعہ ہے جیندے وچ اندر دے حالات تے باہر دے حالات ہک سبق تے سنہا گِھن کے غزل دی چس کُوں ودھیندے پیائے ہِن ۔ جیندے وچ ڈھیر سارے خیالاں کُوں ضمیر دا بوہا لاہایا تے اندر دے ہر بندے تے اثر وی کریسی کیوں جو رنگیلی شاعری نئیں اے میں یقین نال آدھا ہاں حیدر شیراز دی غزلاں ہر رُت اچ سُنہا ڈیندیاں پیاں ہِن یعنی ڈھیر ساریاں غزلاں سدا بہار ہِن اے جھے شعر وی ہِن جہڑے چھوٹی چھوٹی بحر دے وچ ہِن ہک دفعہ پڑھن نال یاد تھی ویندے ہِن ۔ اے شاعر دی خوبی تے اوندے شعر آکھن دا کمالِ فن ہے ۔ جیڑا اللّٰہ پاک دی طرفوں عطا تھیا ہے ۔
حیدر شیراز دی غزل دے وچ ہر ہک شعر جان دار ہے ۔ فنی اعتبار نال وی تے سوچ فکر تے وی بیا سارے حوالہ نال اپنا پورا شاعرانہ رنگ ، ڈھنگ دے وچ بڈھا ہویا کھڑا ہے ۔ ہک تلمیح دا شعر ڈیکھ سو

رُلیے کیویں مجنوں ، سسی رانجھے ، مِرزے
محبت دے قصے سُٹیندے جُلوں ہا

اُردُو ، پنجابی ، سرائیکی ، ادب کہیں زبان وچ وی ہووے او لفظ جنان سادہ سادہ ورتے ہِن ۔ او کلام مشہور تھئے ہِن ۔ بھانویں او گیت ، ڈوہڑہ ، نظم ، غزل یا شعر ہائی مقبولِ عام تھئے ہِن ۔ عام طور تے ڈھیر بولن آلہ فقرہ ایکُوں سنہونڑے طریقے نال ورتا گیاء ہے شعر ڈیکھ سو

انگلیں بھن کئی وار اوکُوں سمجھایا ہم
چھوڑ یکے تکرار مہا بے مُک ویندِن

اج کل دے ویلے دا ہک شعر بیا ڈیکھ سو

جیڑے بندے ماری ویندے سچی گالھ اے
میکوں تاں اے اپنے شہر دا راکھا لگدے